Polska wzmacnia swoją pozycję w europejskim ekosystemie technologii kwantowych. Strategiczne projekty rozwoju komunikacji QKD, w tym projekt satelitarny PIONIER-Q-SAT, połączą krajową sieć PIONIER-Q z infrastrukturami innych państw UE. Inicjatywy realizowane w ramach programu EuroQCI stworzą innowacyjną sieć bezpiecznej komunikacji kwantowej, łączącą Polskę z Europę Zachodnią, Krajami Bałtyckimi i południem kontynentu.
Międzynarodowe konsorcja, w ramach których PCSS jest Koordynatorem lub partnerem podpisały pięć projektów na realizację transgranicznych połączeń naziemnych w technologii Quantum Key Distribution. Projekty QCI-AT-CZ-PL, QCI-SK-CZ-PL, QAUNT-GPLCZ, QCI.dk — Cross Border, PIONIER-Q-SAT połączą Polskę z innymi krajami biorącymi udział w inicjatywie Komisji Europejskiej EuroQCI — budowy europejskiej infrastruktury komunikacji kwantowej.
Projekty realizowane są przez European Health and Digital Executive Agency (HaDEA). Wkład krajowy do projektów zostanie zapewniony dzięki zaangażowaniu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Prace w projektach rozpoczną się w I kwartale 2026 r. i planowo potrwają do roku 2029. Partnerami krajowymi tych projektów są: Politechnika Koszalińska, Uniwersytet Opolski, Politechnika Śląska, Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego ICM Uniwersytetu Warszawskiego oraz Ośrodek Przetwarzania Informacji — Państwowy Instytut Badawczy.
W ramach projektów powstaną bezpośrednie naziemne łącza w technologii QKD do Danii, Niemiec, Czech, Słowacji oraz Austrii. Dzięki unikalnej konfiguracji partnerów oraz infrastruktury powstanie w naszym regionie unikalna na skalę Europy infrastruktura komunikacji kwantowej, która będzie kluczowym elementem inicjatywy EuroQCI. Projekty połączą infrastruktury komunikacji kwantowej zachodniej Europy, krajów Bałtyckich oraz krajów południa Europy. Środowisko polskich partnerów tych projektów będzie aktywnie działać w kierunku dalszego rozwoju inicjatywy EuroQCI oraz technologii kwantowych w Europie.
PCSS jest ponadto partnerem projektu PIONIER-Q-SAT. W ramach projektu powstanie pierwsza w naszym kraju mobilna stacja naziemna, która umożliwi łączność z satelitami wykorzystującymi technologię tworzenia wyjątkowo bezpiecznych kluczy szyfrujących (QKD). Dzięki temu Polska zostanie połączona z europejską siecią kwantową, co znacząco wzmocni ochronę komunikacji między instytucjami publicznymi i krytyczną infrastrukturą. PIONIER-Q-SAT łączy najwyższe kompetencje polskich zespołów badawczych i przemysłowych z ambitną wizją rozwoju EuroQCI. To krok, który umożliwi realizację zaawansowanych usług bezpieczeństwa kwantowego oraz otworzy drogę do nowych przedsięwzięć naukowych i przemysłowych. Projekt bazuje na doświadczeniu oraz infrastrukturze projektu PIONIER-Q oraz jest jego naturalną ewolucją w kierunku połączeń technologii QKD zarówno naziemnych, jak i satelitarnych.
Budżet wszystkich projektów dla PCSS to 16 mln EUR z następującym podziałem:
- PIONIER-Q-SAT 850 tys. EUR
- QCI-AT-CZ-PL 3.4 mln EUR
- QCI-SK-CZ-PL 4.6 mln EUR
- QCI.dk-CB 3.9 mln EUR
- Quant-GPlCz 3.4 mln EUR”
Całkowity budżet projektów PIONIER-Q-SAT, QCI-AT-CZ-PL, QCI-SK-CZ-PL, QCI.dk-CB to 4.9 mln EUR każdy oraz 8 mln EUR dla Quant-GPlCz.
Bazą dla wspomnianych projektów będzie sieć PIONIER oraz PIONIER-Q. Sieć PIONIER-Q to zaawansowana sieć badawcza w Polsce, która osiągnęła pełną operacyjność w III kw. 2024 r. i jest przeznaczona do zabezpieczania komunikacji z wykorzystaniem kluczy kwantowych. W 2022 r. zostało zbudowane w ramach projektu NLPQT pierwsze 350-kilometrowe połączenie kwantowe między głównym centrum danych PCSS w Poznaniu a Warszawą, umożliwiając rozwój nowych usług telekomunikacji kwantowej przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury światłowodowej. Następnie w latach 2023-2024 sieć PIONIER-Q została rozbudowana i obejmuje 1 770 km, zapewniając możliwość kwantowego zabezpieczania transmisji między Warszawą, Gdańskiem, Poznaniem, Wrocławiem i Warszawą.
PIONIER-Q jest najdłuższą siecią QKD w Europie. Partnerami projektu są wszystkie centra KDM w Polsce — Trójmiejska Akademicka Sieć Komputerowa TASK, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego ICM Uniwersytetu Warszawskiego, Naukowa i Akademicka Siec Komputerowa NASK, Wrocławskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe WCSS, Akademickie Centrum Komputerowe CYFRONET AGH w Krakowie oraz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe. Projekt i sieć PIONIER-Q umożliwiły dzięki również współfinansowania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oaz Ministerstwa Cyfryzacji zbudowanie zaawansowanej krajowej infrastruktury oraz kompetencji technologii QKD poprzez implementację szeregu scenariuszy wykorzystania na operacyjnej infrastrukturze KDM/MAN.
Projekt PIONIER-Q zostanie zakończony wraz z końcem 2025, ale koncepcje i rozwój sieci w ekosystemie PIONIER będą kontynuowane w projektach dot. transgranicznych połączeń.
